We hebben allemaal wel eens last van destructieve gedachten. Dat je jezelf op je donder geeft voor iets stoms wat je gedaan hebt en dat je er helemaal van slag door bent. Of dat je wakker ligt omdat je bang bent dat wat je van plan bent te gaan doen helemaal misgaat. Maar stel je nu eens voor dat je dat soort gedachten continu hebt. Dat je leeft in een soort constante paniek, dat je dagelijks functioneren enorm belemmert. Voor mensen die last hebben van destructieve gedachten is nu een eenvoudige en razendsnelle oplossing ontdekt. Misschien iets voor jou?

Deze aanpak vind je tegenwoordig terug in Provocatieve Coaching en bij Oplossingsgericht Werken, op dit moment zeer populaire methodes. Ze zijn praktisch, snel, effectief en dat is blijkbaar wat we willen. Misschien werkt het bij sommige mensen, maar het past niet bij hoe ik zelf naar mensen kijk in mijn werk als coach.

Compassie
Wat ik vooral mis is compassie en begrip voor de cliënt. Ik zal als coach toch eerst het recht moeten verdienen om iemand op zijn donder te geven, zoals hier gebeurt. Pas als ik achter de cliënt sta en die dat zelf ook zo ervaart, dan pas kan ik effectief confronteren.

Deze specifieke interventievorm (want een methode is het natuurlijk niet) lijkt vooral bedoeld voor de omgeving van de destructieve denker, die al snel klaar is met het gezeur en geklaag. Zij zijn het ook die het meest moeten lachen om dit filmpje. “Mijn vrouw / collega / vriend zeurt ook zo ontzettend! Haha.”  Ze realiseren zich niet goed dat het gezeur en geklaag voortkomt uit angst, die het gevolg is van de destructieve gedachten, en dat de persoon zelf maar wat graag wil stoppen. Maar dat is niet zo simpel als het lijkt. Het vereist enorm veel zelfbewustzijn en wilskracht om dat voor elkaar te krijgen. Door de opmerking “Stop ermee!”, zadel je iemand op met nog meer schuldgevoel en falen. Mensen die destructief denken hebben al een hele sterke interne criticus, die juist door dit soort opmerkingen wordt aangewakkerd. Met als conse-quentie dat de destructieve manier van denken en daar-door de angst alleen maar sterker wordt.

Irrationaliteit
Wat ik vooral proef uit een aanpak als deze is een aversie tegen irrationaliteit. “Ach, dat zijn alleen maar belemme-rende gedachten en gevoelens. Die zijn niet functioneel, dus weg ermee!”  Bij mij wekt irrationaliteit juist mijn nieuwsgierigheid op als coach. “Interessant”, zeg ik dan “vertel er eens wat meer over!”  En dan komen er meestal hele verhalen, vooral omdat ik de irrationaliteit niet veroordeel zoals de persoon zelf en zijn omgeving vaak doen, maar verwelkom als belangrijke bron van informatie. Dat komt omdat ik niet geloof in een eendimensionale mens. Voor mij is een mens als een bus, met verschillende passagiers erin en als het goed is met een buschauffeur, die aan het stuur zit en de boel managet. In principe hebben alle kanten het beste met ons voor en daarom zou ik me bij de vrouw in het filmpje richten op die kant in haar die zorgt dat ze bang wordt voor allerlei zaken die, op het eerste gezicht, wat absurd lijken. Ik zou die kant vragen stellen als: “Wat doe je precies voor deze vrouw? En werkt het? Doe je het al lang? Wat wil je ermee bereiken? Wat wil je ermee voorkomen?”  Dan kan ineens blijken dat haar angst helemaal niet zo irrationeel is, maar gebaseerd op ervaringen uit het verleden. Bijvoorbeeld omdat ze vroeger in een kleine ruimte werd opgesloten, zoals Harry Potter dat overkwam in de kast onder de trap. Maar het kan ook dat de angst haar beschermt voor iets dat nu plaatsvindt. Misschien is het de bedoeling om haar te redden uit andere destructieve situaties, waar ze zich steeds maar weer in begeeft, en waarvan de angst haar nu weerhoudt.

Stressreacties zoals angst of een burnout kunnen heel functioneel zijn, is mijn ervaring. Ik herinner me een cliënt met een burnout die geen idee had hoe hij het nou precies voor elkaar had gekregen om die te krijgen. Toen hij er meer over vertelde, bleek dat hij binnenkort vader zou worden en hij wilde, gezien zijn eigen verleden, graag een goede vader zijn. Maar met zijn huidige manier van werken, altijd voor 120%, zou dat zeker niet gaan lukken. En zo was zijn burnout achteraf geen ramp maar een zegen, omdat het hem hielp zijn leven opnieuw in te richten.

Zelfbewustzijn en zelfmanagement
Als coach confronteer ik, als ik denk dat een cliënt verdwaald is in zijn of haar destructieve gedachtes en angstige gevoelens. Ik zie het als mijn taak om iemand wakker te schudden. Bij de vrouw in het filmpje zou ik, om te beginnen een onderscheid maken tussen haar destructieve gedachten en de angstige gevoelens en het angstige gedrag die er het gevolg van zijn. Ik zou haar denken, gevoelens en gedrag loskoppelen van elkaar en van haar als persoon. Ze is namelijk meer dan haar gedachten, gevoelens en gedrag alleen. En ze heeft meer gedachten dan alleen destructieve, meer gevoelens dan alleen angstige en meer gedrag dan alleen beheerst door angst. Ik leer haar om zichzelf beter te managen. Zodat ze zelf weer de regie kan nemen over haar eigen leven en in staat is om balans te brengen tussen al die verschillende gedachten en gevoelens, en van het gedrag dat eruit voortkomt.

Dat managen begint met bewustzijn. Dat ze waarneemt dat ze destructief denkt en zich bewust wordt van hoe en wanneer ze dat doet. Ze constateert dan regelmatig bij zichzelf, “Ik doe het weer!”  En dat wordt meestal snel gevolgd door een negatief oordeel over zichzelf. Maar dat is niet de bedoeling, want de interne manager oordeelt niet, die constateert alleen maar. Het zal voor deze vrouw een enorme uitdaging zijn om alleen al daar aan te werken, vooral omdat ze een heel sterke interne criticus heeft. Langzamerhand zal ze doorkrijgen dat er bepaalde kanten in haar zijn die de neiging hebben om aan het stuur te gaan zitten en de boel te gaan bepalen. Terwijl dat eigenlijk niet goed is voor haar op dit moment in haar leven. Ik help haar tegenkrachten in zichzelf te mobiliseren die op kunnen boksen tegen die enorm krachtige destructieve kant die nu zo overheerst. Daarvoor gaan we op zoek naar een kant die verlangt naar een leven zonder angsten. Die is ongetwijfeld aanwezig, want anders was ze niet op zoek gegaan naar een coach of therapeut om haar te helpen. Deze verlangende kant wil waarschijnlijk meer stem krijgen in het geheel, en het is aan de manager om daar voor te zorgen. Het kan zijn dat er daarnaast ook een soort interne aanpakker nodig is, die de wensen van de verlangende kant praktisch kan ondersteunen. Een kant die concreet aan de slag wil om de situatie die er nu is te veranderen en stappen wil maken om dat te realiseren.

Zelfconfrontatie
Op een gegeven moment krijgt de vrouw door hoe ze bepaalde kanten in zichzelf, zoals een op hol geslagen interne criticus of een sterke angst die haar belemmert, een halt toe kan roepen. Bijvoorbeeld door ze toe te spreken: “Ik heb je gehoord, maar nu is het afgelopen! Een ander keer wil ik graag naar je luisteren, maar nu even niet. Stop ermee, want je helpt me nu niet.”  Ik doe dat zelf ook wel eens, als ik wil gaan slapen en er een kant van me is die juist op dat moment een gesprek van de volgende dag gaat voorbereiden of een brief gaat schrijven, terwijl de andere kanten in me net hun ogen dicht willen doen. Dan roep ik die kant tot de orde. “Ik schrijf nu een paar dingen op die je tegen me zegt om te onthouden en dan ben je morgenochtend als eerste aan de beurt.”  En dat werkt uitstekend! Ook herinner ik me een vrouwelijke cliënt die last had van een (mannelijke) interne criticus tijdens haar presentaties in haar bedrijf. Die criticus maakte haar heel onzeker door haar continu te wijzen op haar fouten en de dingen die beter konden. Ze leerde die kant te managen en gaf hem een duidelijke plek als meedenker, maar dan alleen nog na de presentatie en niet meer ervoor en tijdens, zodat hij haar niet in de weg zou zitten. Mede daardoor verdween uiteindelijk haar faalangst voor dat soort momenten.

Waar zit die interne manager in jou? Kan je die in jezelf boven halen? Weet jij een balans te vinden tussen zorgzaam en resultaatgericht met jezelf omgaan? Of ga je net zo met jezelf om als de therapeut doet met de vrouw in het filmpje?